汉 文 创 作:韦兴儒 周国茂
布依文著译:周国茂 韦兴儒
布依文校订:梁永枢
录入:ARO
内容提要
布依族青年阿俊读到高中一年级时,学校兴起各种收费。由于交不起学费,这位高材生的孤儿痛别学校。初回到家时,处在悲伤与绝望中的他得到了漂亮姑娘阿英的爱,他精神为之振作。但是阿英家提出了苛刻条件:何日他修起洋房买起汽车、何日才能与阿英结婚。在中学语文老师一首《追太阳》诗的启发下,他转包责任田得了一笔钱,东行广州打工。到广州举目无亲,先是被骗,后露宿街头,钱被偷光,连气带饿昏倒与郊外,后被一好心老人救起,被养鱼场老板收留。由于他文化高、勤劳好学,老板十分器重。老板送他学驾驶,并让他参加管理,教他养鱼技术。三年后老板到北海搞房地产开发,将鱼场转租给他。五年后,他终于拥有近十万元资本。于是他回家买了车,开发了养鱼业,还带动了家乡的发展。与阿英完婚,过上了幸福的生活。
转者注:这首长诗没有布依诗歌的韵律,文笔运用得也不是很好,寓意也很简单,算不上好诗。但是创作者将当代新故事用布依文字写成诗歌,将古老的布依诗歌文化和现代气息融为一体,洋洋洒洒上万字,显示了创作者较好的布依文学造诣。这是民族文化发展的必然趋势,是布依文化发展的方向。从这个意义上来看,这首诗对布依文化的发展和传承起到了一个里程碑的作用。
NEEB DANGLNGONZ 追太阳
(二)
Weanl Gogt 序歌
Genzmbenl xibngih ndanl ndaaulndis, 苍穹诗歌(?)星系,
Lacdih xibngih gal Buxqyaix;大地十二支布依;
Ndanl ndaaulndis laez deel miz roongh,哪个天角星不亮?
Gal Buxqyaix laez saml miz goonl!哪支布依人不灵!
Baus Buxjees mal xaaux mbenlndanl,布杰公公开天地,
Baus legdoz xaaux banz faanh yiangh;布陆陀来创文明;
Mol leggaagt jauc xaangh xailraaus,摩尔格来创耕耘,
Saaul Gaagt xaaux gueh beah gueh gunz.嘎妹姑娘造衣裙;
Danglngonz riangz roonghndianl dungx neeb, 太阳追月千万载,
Xianl bil faanh daih dangz ngonz nix,天地旋转到如今,
Ndaaulndis joonc qyus baangx dahmbenl,群星聚在银河岸,
Jongs wenz rauz nix dangclaez byaaic?布僚世间怎样行?
Hoongz bauz bians banz doongh naz ndil,芦荡变成好良田,
Ndongl faix haail banz gvaauc rih aml;丛林开成黄金地;
Xaaux gueh xingz bail joonc nyauc bol,山山顶上建城堡,
Raanz rinl raanz ngvax goc baangx dah.石房瓦屋靠河居。
Beangzgaus dac seeus wenz dih laail,故乡虽美人太密,
Duezxiez laail leeux nyal xih xax;牛儿多了草就稀;
Beangz rauz dac ndil wenz dih laail,故土虽好人太多,
Jac dih laail leeux naamh xih ndos. 秧苗太密土贫瘠。
Faixlaaux miz dangz gueh ndanlraanz,大树不够造房屋,
Faixnees miz dangz gueh xail raaus;小树不够造耙犁;
Ramx mbos miz dangz meh dauxfuh,井水不够磨豆腐,
Ramx dah miz dangz riad galric.河水不够润小溪。
Faixrod leeul laail naanz banz ndongl,瘦竹再多难成林,
Mbael faix roz laail miz daangl ndagt,枯叶再多不成荫,
Jiclaail legmbaaus miz ganl xamc,多少阿哥少花帕,
Jiclaail legsaaul seeuc beah gunz.多少阿妹缺衣裙。
Bausgungy miz lix yuz xaauc byagt,阿公没有油炒菜,
Yahnaiy mbaux mailsil gueh seeus,阿奶没有线织锦,
Legsaail miz lix xeenz dohsel,男儿没钱上学堂,
Legmbegt miz lix bangz gueh beah.女儿没钱做新衣。
Dahlaaux ramx guh lail bail lac,大河涨水东流去,
Genzmbenl wenl ras sanl bail rih.老天下雨往地淋。
Buxqyaix hos leeux miz ronl byaic,布依贫穷无路走,
Rauz bail xaaiclaez ral jimlnganz?布依哪处找金银?
Jongs rauz bail hams Baus legdoz,问布陆陀找答案,
Boz rauz bail hams Mol leggaagt;请摩尔格指路径;
Haec rauz bail lac neeb danglngonz,都说向东追太阳,
Sil dah bail lac lix xeenznganz.顺河往下有“富经”。
Wenzbeangz banz ndil xianl deeuz ronl,人间致富千条路,
Deeuz bail lac deel deeuz mosdol;向东一条路最新;
Hanl noih soh bail neeb danglngonz,快步往东追太阳,
Neeb ndaix danglngonz labyang ndil.追得太阳百事兴。
NEEB DANGLNGONZ
(三)
1.Dezjiins deeml Meisyingl 阿俊和阿英
Gol faixlux ndeeul ndunl baangx dah,大河边上独棵柳,
Lac gollux deel ramx ganl hoongx;独棵柳下水盈盈;
Ndael hoongx ramx duezngauz ndeeul ndings,水盈盈中独个影,
Ngauz nix miz Dezjins buxlaez?独个影儿是阿俊。
Dezjins bil nix ngihxib igt,阿俊正当二十一,
Dais nees banz jax miz bux bangh;自幼孤儿无处依;
Jaanglhaagt meehbac songs hauxmyaz,朝起大娘供稀饭,
Lachamh bohhaaul songs hauxxauz.暮时大叔供晚餐。
Beah rungzyinz aaul lunz daangl ndaadt,幺叔对襟遮烈日,
Beah raiz meeh aaul lunz daangl rumz;幺娘长衫避风寒;
Os dul danc guh haaizyuz roix,出门穿的破草鞋,
Jaanglhamh hams jongs mog ndaaixlaaic.夜晚盖的破麻毯。
Jol buxsais haec xeenz dohsel,靠的救济上学堂,
Jol guefjiay haec xeenz sangqxof;助学金供读书郎;
Dezjins wenz hoc saml deel saangl,阿俊人穷志不短,
Beah waaih ndaeldungx yez jangl sel.衣破肚内有文章。
Xib bil doh bail dangz gauyyif,十年寒窗进高一,
Xeznix dohsel rib xeenz laail;学堂改革收费多,
Rib xeenl laail laail doh miz ndaix,收费太多读不起,
Gah uadt ramxdal os xioftangf.离开学堂泪依依。
Ndianl ndeeul xih lix saamlxib ngonz,一个月有三十天,
Dezjins henzngonz dangz baangx dah;日夜阿俊到河边,
Ingl genz gollux bac xih nauz,靠着独柳诉苦情,
Ingl gen gollux bac xih lenh——依着独柳叙苦缘——
Feax mingh ndil bohmeeh dungx baanx,与父母无命相连,
Gul mingh qyaanx bohmeeh miz xac;与爹娘无缘相伴;
Banz legjix mal gueh duezwenz,孤孤单单在人间,
Banz guangygunq nac wenz qyans mingh.孤苦伶仃在人前。
Dangz ngaamzbol rumz rauc miz bos,到山丫暖风不吹,
Os baangx ric ramx ric miz lail,到沟边沟水不流,
Bail jaanglngongl duerog miz ndangl,到林中鸟儿不叫。
Dangz baangx dah duebyal miz aangs.到河岸鱼儿不欢。
Feax riangz gul bilndianl dungx saauz,同伴成双过田园,
Mbaaus riangz saaull dungxdoih gvas naz;同龄结对在田间;
Gah gul wenz bux doh guangygunq,唯我独身伴孤影,
Henzngonz genl haux daamh ramxdal.只我孤影泪涟涟。
Jongs beahmbaangl ndeeul miz ramh mbas,一件单衣不遮肩,
Jongs wasmbaangl ndeeul miz yiz gal,一条单裤不盖膝,
Hoongs raanz roiz ndeeul lamx mal dingz,一间破屋缺半边,
Gal dangsfaix yez ndings gaul ndeeul.一条板凳脚不齐。
Ngonzngonz ramxdal daamh haux ndunx,日日拿泪来泡饭,
Henzhenz xonz daic daangs xonz weanl.时时哭声当歌声。
Ramxdal daamh haux ndael saml jeedt,泪水泡饭心绞痛,
Aul daic gueh reeul saml qyas neh.以哭当笑意沉沉。
Legsaaul saml ndil idtfungh mbaaus, 好心姑娘怜愁郎,
Mbaaus nix haec deel ngonzngonz ruangh.好意姑娘惦愁君。
Bux ruangh mbaaus xih deg meis nix,怜阿俊的是英姑,
Bux ruangh bix xih deg Meisyingl.惦阿俊的是阿英。
Raanz Meisyingl qyus baaih unx dah,阿英家住河对面,
Raanz meis nix qyus baaih unx deel.英姑家住对门边。
Xoh Dezjins deel xaux roxnac,隔河早知对面人,
Nac Dezjins deel xaux roxfaz.隔岸早明郎心眼。
Deel ngaaih Dezjins roxnac sel ,她爱阿俊有文化,
Deel neh Dezjins ndael saml ndil;她知阿俊人善良
Bux hoc bux yis ndil banz wenz,她想苦人易成才,
Fenz ndeeul faix doh ndil banz yungh.她知独树好成梁。
Roonghndianl xaus bail bol bail bas,月色萦萦照山川,
Roonghndianl roongh nac rih baangx naz;与光明媚照田园。
Meisyingl gvas dah mal Xunz mbaaus,阿英悄悄过河来,
Meissaaul gvas dah mal ral bix——过河来到阿俊前。
Bix he bix!哥啊哥,
Hauc ndael sonl ranl mbael byagt feah,菜园里见菜叶枯,
Neh bix daaus ranl bix nac hes,回头看见哥脸黄,
Weilmaz jil daangcnix me gol?如何生气这般苦?
Myaec nauz gol faixxaz deel ngaul,别说茶木杆儿瘦,
Aul gueh deeuzhaanz faabt jiml nganz;做成扁担挑金银;
Myaec nauz fenz donsmac miz saangl,别怨马桑树不高,
Buxxaangh aul deel gueh xail raaus.做成犁耙去耕耘。
Myaec nauz ndaanglgaus deg legjax,别愁自己是孤儿
Legjax yez lix wenz mal jaiz;身边处处有亲情。
Myaec nauz faix doh miz banz ndongl,谁说独树不成林?
Roongl faix bog haec dingz bol yeeul.枝叶繁茂半山青。
Xaznauz xaxbix miz xeenz nuangx,只要阿哥你有意,
Nuangx yonh baanx bix gvas ndianlngonz;阿妹伴你过阴晴;
Dungx goc dungx bangh naz fiml ramx,结伴并肩水满田,
Dungx bangh dungx goc rinl bians jiml.携手勤劳石变金。
……
Dezjins haail bac nauz yiangh ndeeul,阿俊开口心不忍,
Dezjins haail bac beeul yiangh nix;阿俊闭口不忍心;
Haec nuangx deengl hoc bix qyac ndiadt,不忍娇妹来熬煎,
Haec nuangx xabt naanh saml miz biangh.不忍娇妹受苦辛
Nyiel haaus nix bix Jins saml ndil,阿英更觉郎心善,
Mdaaus saml ndil Meisyingl saml aangs;阿英更爱郎深情;
Xaznauz saml nuangx xamh saml bix,若是郎心合妹意,
Byagt miz guel miz yuz yez waanl.饭菜无油盐也香。
Mbaaussaaul dungx byaaic xeel miz ndaix,来往五次五依依,
Mbaaussaaul dungx daiz miz yonh xeel.相伴七次七连连;
Boh riangz meeh Meisyingl roz faz,阿英爹娘瞧见了,
Leeux raanz nyah bail xos Dezjins.阿英一家怒冲冲。
Boh meeh gvas dah ndas legjax,爹娘股和吼阿俊,
Bix nuangx gvas mal byail Dezjins;姐妹过岸骂阿俊;
Ndas haec ramx dah ndangl fugfaad,吼得河水起涟漪,
Bugbaad mdenl reengx banz mbenl weac——骂得话天变阴晴——
Raanz gul leeux biul daml soongl doih,我家长年舂双锥,
Raanz gul gvas xiangl ros soongl nyanz;我家过年敲两宁(铜鼓)
Raanz gul dux xiangz aabt rag ndingl,我家满墙涂红漆,
Bingh dul joc gveedt banz Qiflinf.我家院门雕麒麟。
Soongl doih jins mengz daml miz rianz,双锥阿俊舂不动,
Yingl nyanz rianz haec riez mengz nugt;宁声能把你震聋;
Xiangz ndingz doongc haec dal mengz dauh,红墙刺瞎你眼睛,
Qiflinf miz raus mengz yez laaul.麒麟能把你吓懵。
Legjax neh haz mal gueh ndoongl,寡崽要想来攀亲,
Leghoc neh haz aul Meisyingl.穷崽要想娶阿英。
Dangc ndaix raanz laaux langc mal ses,砌了洋房在提亲,
Xex ndaix qiqceey ses mal nauz.又在汽车再接亲。
Liangh genz ndaangl mengz miz lix liad,谅你身上没有血,
Liad ndael ndaangl mengz deg ramx sael;谅你血管淌清水。
Liangh lac dinl mengz miz lix ronl,谅你脚下没有路,
Lix ronl mengz yez miz roc byaaic.谅你有路没有腿。
……
Dezjins nyiel nauz jil saaml ngonz,阿俊气得睡三日,
Dezjins hoz oonx daic saaml hamh;阿俊气得哭三夜;
Xel hamz mal raaiz xinq haec saaul,为阿英来表决心,
Mbaaus mac gueh wenz haec fex yeeus——给阿英来吧信写——
Soongl rauz lix dungx daiz ge saaul,生不丢来死不丢,
Soongl rauz daail dungx aul ge muangx,除非天地日月休,
Bux laez yeeuh soonglrauz dungxbyah,除非人间断亲戚,
Laaul mac mbenlndanl wenzbeangz bius.除非世上绝朋友。
Laaul mac haux xeengx rox daux ngaz,除非冷饭会发芽,
Laaul mac eenglramx mac gollux,除非水缸长杨柳,
Laaul mac weac haaul mbinl mal raanz,除非白云飘进屋,
Laaul mac ramx dah faanc daaus lail.除非河水倒起流。
Duez ramh lix fead mbinl genz weaz,雄鹰有志飞云上,
Faangzjees lix xel qyus ndael beangz,人儿有志在四方,
Duc mengz saml gongl fengz yez ganx,只要心灵手又勤,
Xeeuh nix jiml nganz miz rox hoc.不怕此生缺金银。
Xac gul saaml bil daaus mal raanz,等我三年回家转,
Xac gul hac bil xanh mal mbaanx,带我五年转回程,
Dangc ndaix raanx laaux bail hams ses,造座洋房去提亲,
Xex ndaix qiqceey xue baex mos!买辆汽车娶亲人。